Kontenjan ve Katılım değişimi LGS Yüzdelerini Ne Kadar Etkiler?

Sevgili öğrenciler, değerli veliler, kıymetli meslektaşlarım...

Yazıya niye asker mektubu gibi başladım ben de bilmiyorum. Her neyse konumuz zaten bu değil. Her yıl olduğu gibi yine bir Liselere Giriş Sınavı yapıldı ve sonuçlar da bir kaç gün önce ilan edildi. Hemen her platformda "puanlara bakmayın olm, tercihlerinizi yüzdelik dilimlere göre yapın" cümlesi son iki gündür en sık duyduğunuz cümle oldu. Hadi son kez bir de ben söyleyeyim coşku ile; "Puanların bir hükmü yok olm. bütün olay yüzdelik dilimlerde..."

Peki neden?

Tüm merkezi sınavlar bir puanlama ve o puanlarla eğitim sistemimizin boyunu ölçme sınavı değil aksine bir sıralama sınavıdır. Yani ülkenin en iyi 193 öğrencisi ile (bu sene o kadar birinci çıktı ya o bakımdan 193) ülkenin en sonuncu öğrencisi arasındaki tüm adayları ip gibi arka arkaya dizen bir sınav. Olay sıralama olunca da ya sınavın sıralamaları dikkate alınır ya da sıralama verilmeyip yüzdelik dilim veriliyorsa o dilimler dikkate alınır. Özetle bir aday elde ettiği yüzdelik dilimi ile aslında sıralamanın hangi noktasında pozisyon aldığını da küçük bir bakkal hesabı ile öğrenebilir. Nasıl mı? Şöyle...

Örneğin sınavda yüzde 15,27'lik dilime girdiğinizi varsayalım. Sınava katılan toplam aday sayısı kaç? 1 Milyon 31 bin 799 İşte 15,27'lik yüzdelik diliminizi bu katılım sayısı ile çarpıp 100'e bölerseniz aslında sıralamada yaklaşık kaça girdiğinizi de öğrenmiş olursunuz. Yani bu aday 15,27 yüzdelik başarı ile yaklaşık 157 bin 556. olduğunu öğrenmiş olur. Hoş, elde yüzdelik dilim gibi bir değer zaten varsa bunu sıraya çevirmenin de bir gereği yok aslında.

Puan neden sakat?

Çünkü sınavların ortalaması ve standart sapması her yıl değişince puanlar da buna bağlı olarak sonuç belgesinde durduğu gibi durmaz. Puanın değeri değil gücüdür önemli olan. Bu güç de sıralamanın neresinde size konum aldırmış onunla ölçülür. Aslında bir önceki yıla göre yüksek puan almışsınızdır ama bu puan pek etkili değilse sizi sıralamada ya da yüzdelik dilimde önceki yıla göre daha kötü bir pozisyona atabilir. Örneğin geçen yıl 400-499 puan spektrumu arasında 58 bin yiğido varken bu sene bu puan aralığına 102 bin cengaverin girdiğini gördük. Hal böyleyken nasıl güveneceksin 420 puana mesela..?

Sanırım konu gayet net anlaşıldı... 

Bizlerin tercihlerde yüzdelik dilimi kullanmamızın bir diğer gerekçesi nedir peki? 

O da şu. MEB her yıl sonuçların açıklandığı gün merkezi sınavla öğrenci alacak okulların listesini yayınlar. Bu listede okulların adı, türü, kodu, öğrenim şekli, yabancı dili, varsa pansiyonu, karma mı yoksa kız ya da erkek öğrencileri mi alacağı, sizlere kaç kişilik koltuk ayrıldığı (koltuk dediysek tahta masa sıra olm hemen heves etmeyin yani kontenjanları) gibi bilgiler yer alır. Ayrıca tercihlerinizi yaparken hani önceki yılın yüzdelik dilim referanslarına da belki bakarsınız diye bir önceki yıl o okula yerleşen en düşük ve en yüksek yüzdelik dilimli adayların yerleşme değerlerini verirler. İşte referansınız bu yüzdelik dilimler olduğu için o yüzden mevcut yüzdelik dilimlerinize bakmanız harikadır, süperdir, perfecttir...

Peki her sene okullar aynı yüzdelik dilimden mi öğrenci alır?

Tabi ki hayır. Her yıl 1) sınava katılan aday sayısı değişir, 2) sınavla öğrenci alacak okullar ve  kontenjanları değişir. Eğer kılavuzda bir okulun bulunduğu satırda bir yüzdelik dilim değeri görmüşseniz bilirsiniz ki o okula geçen yıl da öğrenci alınmış. Parantez içinde yıldızlı bir okulsa o taptaze yeni bir okuldur ve ilk kez bu yıl tercih edilecektir. Ancak okulun bilgilerinin bulunduğu satırda bilmediğiniz bir ayrıntı daha var o da geçen yıl kaç öğrencinin alındığı. Yani okulun alacağı öğrenci sayısı bir önceki yıla göre artmış mı azalmış mı yoksa aynı mı kalmış. İşte tüm bunlardan dolayı her yıl okulların taban puan ve dilimleri sıfırdan oluşur. O okulu tercih listesinde gösterecek aday sayısının başarı durumuna göre okulun yüzdelik dilimleri artar ya da azalır. Bunu şimdiden bilmemizin imkanı yok. Bilsek ne diye uğraştıralım sizi olm ya...

Peki okulların yüzdelik dilimlerindeki değişimlerin yönünü az çok tayin edebilir miyiz şimdiden?

Ha bakın bu mümkün. Eğer sınava giren aday sayısı azalmış ve okulların kontenjanları artmışsa bu demektir ki daha kötü bir yüzdelik dilimle nispeten daha iyi bir okula girebileceksiniz. Ancak durum tam tersi ise yani sınava giren aday sayısı artmış ama okulların kontenjanları bir önceki yıla göre azalmışsa o zaman da sizleri kan ter içinde bırakacak bir tercih süreci bekliyordur. Şükür ki bu yıl durum ilk açıkladığımız şekilde. Sınava katılan aday 7 bin azalmış, okulların kontenjanları ise 15 bin 400 artmış. Aday sayısındaki azalma hissedilir bir yüzdelik dilim sapması yaratmaz ama toplam kontenjan artışları daha alt yüzdelik dilimli okullara indikçe ufak ufak bir rahatlama yaratabilir. Öyle de olacağını bekliyoruz bu yıl. Tepe okullarda bir miktar yangın var ama daha altlara doğru inildikçe püfür püfür esen ferah bir yıl olacak gibi duruyor.

Hocam n'olur deyin hele nereden başlayalım, nerede bitirelim tercihleri? Yani yüzdelik dilimimizi nasıl kullanalım?

Şöyle yapın. Beni nereden başladığınız zerre ilgilendirmiyor. Eğer muhakkak sınavla öğrenci alacak bir liseye yerleşmek istiyorsanız tercih listesinin sonunu nasıl bağlayacağınız çok önemli. Kendi yüzdelik diliminizin yaklaşık yüzde 40 hatta 50 daha altına kadar inmeniz faydalı olacaktır. 

Yani hocam ben %10'luk dilime girmişsem %60'a kadar mı yazayım?

Hayır! Tabi ki onu demedim. Sizin yüzdelik diliminiz 10 mu? Evet. 10'un %40 ya da %50'si 4 ya da 5 yüzdelik dilim ediyor mu? Ediyor. Yani yüzde 14-15 ile geçen yıl öğrenci almış yerlere inmenizde fayda var anlamına geliyor bu oran. İlahi emir değil bu elbette. Daha alt dilimlerde de yazabileceğiniz okul varsa 16-17-20... yazabilirsiniz, hiç sakıncası yok. Ancak bu farkı listenin sonuna muhakkak yansıtmalısınız. Ne kadar geniş yelpazeli bir liste oluşturursanız sıcak yaz günlerinde o kadar ferah bir tercih süreci yaşamış olursunuz. Zira bir kez daha lise tercihi yapamayacaksınız, hayatta tek kez yapılan bir uygulama...

Eğitim öğretim yılının başında sizi okulun bahçesine toplayıp saatlerce nutuk atan müdür baş muavini gibi klavyeyi elime aldım durmadan yazıyorum yaw. Neyse toparlıyoruz gençler, az daha sabredin...

Peki biz ne yaptık da bu makaleyi paylaştık? Şunu yaptık...

Şimdi işinizi kolaylaştırmak için bir çalışma yaptık. Çalışmanın amacı şu: Eğer geçen yıl sınava giren aday sayısı 7 bin daha az olsaydı ve geçen yıl bu sene sizin tercih edeceğiniz okulların kontenjanları kadar kontenjan açılmış olsaydı yüzdelik dilimlerde nasıl bir farklılık yaşanabilirdi? Hah işte bunu çalıştık. Yani aslında elinizdeki yüzdelik dilimlerle kılavuzdaki yüzdeleri ne kadar esnetebilirsiniz onu görmenizi sağlayalım istedik. 

Aşağıdaki dosyada bu yıl sınavla öğrenci alacak tüm okullar yer alıyor gençler. Edirne'den Kars'a, Sinop'tan Anamur'a kadar. 

Peki MEB kılavuzundan farklı neyimiz var dosyada? 

Bu okulların geçen yıl kaç öğrenci aldıkları. Ayrıca okulların mevcut 2021 yüzdelik dilimlerindeki pozisyonuna göre kümülatif kontenjan değişiklikleri ne kadar olmuş? Artmış mı azalmış mı bunu da görün istedik. İşte bu kontenjan değişimi ile 2022 itibariyle olası yüzdelik dilim neye tekabül ediyor onu da dosyanın en sonundaki yeşil sütunda verdik gençler. Önce ortadaki mavi gri minimum yüzdeye bakacaksınız sonra en sağdaki yeşil sütuna bakacaksınız hangi oranda bir değişim yaşanabilirmiş onu göreceksiniz. Aha da hoca tahmini yüzdeler yayınlamış diye yaygara koparmayın bunlar tahmini yüzdeler değil. Tercihin zaten tahmini de olmaz. Ne bilelim sizin hangi liselere tav olacağınızı... 

Biz ülke geneline göre ilk dosyayı yayınladıktan sonra bazı takipçiler haklı olarak tamam hocam ülkede bir kontenjan artışı var ama bizim ilde tam tersi azalma olmuş diyerek biraz daha ayrıntı çalışmamıza salık verdiler. Haksız da sayılmazlar. Biz de durduk mu? Tabi ki hayır. Hemen ikinci bir dosya hazırlayarak aynı mantıkla ilden sınava katılımlarda nasıl bir değişiklik yaşanmış ve kontenjanlar o il kapsamında yeni durumda ne olmuş? İşte bu iki veriye göre daha özel bir dosya hazırladık. Hangisi kullanırsanız kullanın.

* Hocam ülke geneline göre hazırladığınız dosyayı indireyim...

* Hocam il geneline göre hazırladığınız dosyayı indireyim...

Not-1) Dosyalar il ilçe alfabetik olarak hazırlanmıştır. O ilçedeki okullar ise yüzdelik dilim sırasına göre en iyiden en zayıfa doğru sıralanmıştır.

Not-2) Yeni açılan okullara da tahmini yüzdelik dilimler verdik belki bir miktar işinizi kolaylaştırabilir. Onlarda yanılma payımızın fazla olduğunu unutmayın...